Prace nadesłane zaznaczone są kolorem

Ryszard I Lwie Serce

Pamiętacie Robin Hooda? Wielki, wspaniałomyślny król Ryszard Lwie Serce rusza na krucjatę. W Nottingham panuje zły szeryf, władca Anglii wpada do niewoli, ale wreszcie wraca, by razem ze słynnym banitą położyć kres samowolce możnowładcy…

Takiego Ryszarda właśnie znamy. W legendzie o słynnym banicie z Sherwood jest wyzwoleniem chłopów spod jarzma chciwego feudała, w filmach przedstawiony jest jako wielki wojownik, a w Stronghold Crusader to wspaniały rycerz z toporkiem pokrzykujący „dobra robota, mój lordzie!”. Tymczasem może warto przyjrzeć się lepiej nie do końca tak pobożnemu i wspaniałomyślnemu Ryszardowi…

Król Lwie Serce urodził się w Anglii, Oksfordzie, ale za swą ojczyznę uważał Francję- nic dziwnego, był wszak Plantagenetem. Już jako młody chłopak był diukiem Akwitanii i Poitiers. Sławny był dzięki swym rycerskim wyczynom. Niestety, razem ze swymi braćmi wypowiedział bunt tatusiowi – Henrykowi II. Można by powiedzieć – miał szczęście. Pomimo kapitulacji, nie spotkały go zbyt wielkie kary. Należy zauważyć, iż udało mu się ugasić bunt baronów Akwitanii. Zdobył w ciągu dwóch dni zamek uznawany za nie do zdobycia – Taillebourg. Niestety, już tutaj widać mało rycerską postawę Ryszarda – książę nakazał plądrować zdobyte ziemie. Możliwe, iż nie oburza to nikogo – takie czasy. Nie mniej jednak należy pamiętać o wizerunku Ryszarda Dobroczyńcy Ludzkości. Zacytuję książeczkę dla dzieci „Czas rycerzy” o oblężeniu Akki – „A gdy niezdobyta twierdza upadła, pierwszy do niej wjechał i, ku zdumieniu swoich własnych rycerzy, nie pozwolił ani na rabunek, ani na znęcanie się nad bezbronnymi. A przecież wiadomo, że zwycięzcom wolno grabić zdobyte mienie i czynić, co zechcą, z wziętymi do niewoli”. Temat Akki również poruszę (ale potem) – zwłaszcza te kilka tysięcy wymordowanych Arabów.

Od 1180 roku narastał konflikt między Ryszardem a ojcem i braćmi. Było coraz gorzej, aż w końcu Lwie Serce odmówił płacenia daniny bratu. Henryk II udzielił swemu synowi – Henrykowi Młodemu Królowi – pozwolenie na atak. Młody Plantagenet odparł jednak uderzenie ze strony rodziny. Młody Król zmarł, do walki przystąpił więc Jan (Bez Ziemi). W 1187 roku złożył więc hołd lenny królowi Francji – Filipowi Augustowi. Powiedzmy więcej – stosunki ich nie wyglądały na stosunki wasal-senior, raczej na partner-partner. Warto zauważyć tylko, iż Kościół Katolicki kilkaset lat temu miał takie samo (a nawet surowsze) stanowisko w stosunku do homoseksualizmu.

W tym samym rogu pod Hittin Saladyn rozgromił siły Królestwa Jerozolimskiego. Lwie Serce złożył śluby krucjatowe i szykował się na krucjatę… Wcześniej jednak król Henryk II planował nadać ziemie Ryszarda Janowi. Na coś takiego on i Filip August godzić się nie mogli… W bitwie siły francusko-francuskie (w końcu Lwie Serce to taki Francuz, nawet angielskiego się nie nauczył) rozgromiły wojska angielskie. Na włosku zawisło jednak życie przyszłego krzyżowca – jeden z rycerzy strącił go z konia, odjechał jednak, nie chcąc dobijać księcia. Sam król Henryk uciekł i niedługo po tym zmarł. 3 września 1138 w Westminerze Ryszard I został koronowany na władcę Anglii…

Wiadomo, iż Żydzi w średniowieczu lekko nie mieli. Z Francji ich wygoniono, w Hiszpanii jeszcze co jakiś czas palono na stosie, a i w miarę tolerancyjnej Polsce musieli zamykać okna w swych domach, gdy szła procesja. Nie mniej jednak wspaniałomyślny Ryszard nie skrzywdziłby Semity, prawda? Niestety, syn Henryka II nie chciał Żydów na uroczystościach koronacyjnych. Pomimo wyraźnego zakazu, kilku przedstawicieli tej grupy przybyło złożyć dary nowemu władcy. Pobito ich i wyrzucono, a w samym Londynie zaczęło się piekło… Możliwe, iż porównanie do nocy kryształowej będzie przesadzone, dość powiedzieć, że bito na śmierć setki Żydów, palono ich domy, a tych, którzy przeżyli, siłą ochrzczono. A teraz takie audiotele – jak myślicie, kto zlecił ową jatkę?

Król tymczasem przygotowywał się do krucjaty. Zaczął tworzyć armię, wydając sporą część oszczędności ojca na ten cel. Nałożył podatki (chociażby słynną „dziesięcinę Saladyna”) i nawet zgodził się na to, by król Szkocji zapłacił 10 tysięcy marek w zamian za zwolnienie od udziału w krucjacie. Ciekawym prawem była konieczność płacenia za swój urząd – może teraz posłowie zamiast otrzymywać diety, powinni tylko płacić?

Ryszard nie był patriotą – już jego młodość i walka po stronie Francuzów o tym świadczy. Jako krzyżowiec traktował wyspę jako źródło funduszy na wojnę z Saladynem. I jeszcze jedno – pewnego razu powiedział, że „sprzedałby Londyn, gdyby znalazł się odpowiedni kupiec”.

Podróż do Jerozolimy była dość… głośna. Król dość długo czekał na swą flotę, i dopiero we wrześniu przybył na Sycylię (wyruszył latem). W tym czasie doszło do małych zmian na tronie sycylijskim – dość powiedzieć, że nowy władca uwięził Joannę, siostrę angielskiego króla i byłą królową sycylijską. Wściekły Ryszard zażądał uwolnienia siostry. Zachowanie krzyżowców spowodowało niezadowolenie wśród mieszkańców. Wreszcie, 4 października zdobył Messynę.

Królowie doszli do porozumienia, Sycylijczycy mieli wypuścić Joannę, a Ryszard dał królowi wyspy miecz uznawany za Excalibur. Chociaż Anglicy dopłynęli do Ziemi Świętej, burza sprawiła, iż wylądowali na Rodos. Tymczasem matka Lwiego Serca postanowiła wyswatać go – przyszła żona (również z powodu burzy) znalazła się jednak na Cyprze.

Ryszard przybył więc na wyspę i zdobył miasto Limassol. Władca wyspy Izaak Komnen nawiązał rozmowy z królem Anglii, ten jednak żądał opuszczenia wyspy przez Cypryjczyka. Na domiar złego, do Lwiego Serca dołączyli tamtejsi katolicy i przeciwnicy rządów Komnena – więc jak nie trudno się domyślić, angielski król zwyciężył. Podobno Izaak błagał Ryszarda, by nie zakuwał go w żelazne łańcuchy – ironicznie uszykowano dla niego złote (lub jak mówią inne źródła – srebrne).

Niedługo potem Ryszard wyruszył w dalszą drogę, niszcząc wszelkie zarodki przyszłego buntu, a wyspę oddał we władanie templariuszom (którzy nie porządzili długo ze względu właśnie na opór mieszkańców ziem, zakonnicy oddali więc z powrotem wyspę królowi Anglii, który sprzedał ją byłemu królowi Jerozolimy – Gwidonowi z Lusignan – wyjątkowo nędznej istocie, symbolowi upadku Outremer).

W końcu Ryszard wylądował. Aby zrozumieć, co się teraz działo, cofniemy się jeszcze bardziej w czasie… Jest rok 1187… Królestwo Jerozolimskie rusza na wojnę z Saladynem – niedawno co „słoń Chrystusa”, Renald z Chatillon wymordował karawanę arabską, niszcząc pokój z arabską potęgą. Królestwo wystawia najpotężniejszą armię, jaką kiedykolwiek udało mu się zgromadzić (obrona przed Saracenami polegała na malutkich oddziałach patrolujących granice Outremer) – 1,2 tysięcy ciężkozbrojnej jazdy, 4000 lekkiej jazdy – tzw. turkopoli i 12 tysięcy piechoty. Armia Saladyna jest coraz bliżej (Rajmund z Trypolisu nie chcąc uznać nowego króla zawiera z nim sojusz i wydaje zgodę na przemarsz przez swe ziemie). Zaczynają się podchody – armia chrześcijan i muzułmanów jest niemalże w zasięgu wzroku – król Jerozolimy pomimo w miarę dobrych warunków nie decyduje się na uderzenie, lecz idzie dalej. W miejscu, zwanym Rogami Hittinu kawaleria zostaje okrążona – piechota, jazda – potęga Królestwa znika w mgnieniu oka… Saladyn lituje się jednak nad swym rywalem – daruje życie Gwidonowi, ten jednak ma opuścić Palestynę. Lusignan nie dotrzymuje warunków i próbuje sprzymierzyć się z innym możnym europejskim, obrońcą Tyru – Konradem z Montferratu, który jednak odrzuca propozycję pokoju, marząc samemu o tytule „króla Jerozolimskiego”. Gwidon wraz ze swą małą armią rusza pod twierdzę Akkę i zaczyna jej oblężenie. Wkrótce wpadł w pułapkę – przed sobą miał oblegany zamek, za plecami – armię Salah-ad-Dina. Jako, iż ataki na Akkę nic nie dawały, Europejczycy skoncentrowali się na blokadzie wszelkich źródeł żywności dla Arabów. Pomysł okazał się trafny i choć Saladyn starał się wesprzeć obleganych flotą, została ona rozbita przez Konrada. Choć miasto broni się dalej, przybywa z wojskiem jeden z najważniejszych wodzów krucjaty – Fryderyk Szwabski. Niestety, w samym obozie krzyżowców zaczęło dziać się źle – na zarazę umarł książę Fryderyk, dawały się we znaki braki żywności. Na szczęście 20 kwietnia 1191 przybywa armia francusko-angielska…

Dowództwo nad krzyżowcami przejmuje Filip II, niedługo po nim – Ryszard Lwie Serce, przybywający nie tylko ze swą armią, ale i sporymi zapasami żywności. Zaczęto budowę machin oblężniczych – między innymi katapultę (zwaną przez armię Europejczyków „złym sąsiadem” i olbrzymią więżę oblężniczą, która podobno wywarła wielkie wrażenie na arabskich żołnierzach). Gdy powstała wyrwa w murze, krzyżowcy zaczęli ataki – niestety, ile razy ruszyli zająć Akkę, tyle razy do ich obozu wpadała armia Saladyna. Obrońcy składali propozycję kapitulacji, władcom europejskim nie odpowiadały jednak warunki poddania twierdzy. Wreszcie, armia Saladyna zaatakowała obóz krzyżowców, szturm został odparty, a obrońcy zamku stracili wszelką nadzieję i poddali się. Konrad zatknął na murach flagi Anglii, Francji, chorągwie Królestwa Jerozolimskiego oraz księcia Austrii Leopolda V, dowodzącego garnizonem niemieckim.

Akka poddała się 12 lipca, krzyżowcy wzięli 3 tysiące jej mieszkańców jako zakładników (pragnąc gwarancji, iż Saladyn zwolni chrześcijańskich jeńców i zwróci relikwie Świętego Krzyża zdobyte pod Hittinem). Władca Anglii i sułtan grali na zwłokę, nie znamy jednak szczegółów rozmów dyplomatycznych. Wiemy jednak, iż któryś z nich uznał, iż druga strona nie dotrzymała umowy – na oczach armii Saladyna wymordowano wszystkich jeńców (dzisiaj za taki czyn Lwie Serce zostałby okrzyknięty zbrodniarzem wojennym).

Niestety, armie krzyżowców znacznie się skurczyły. Filip II, zapewne zazdrosny o sukcesy Ryszarda opuścił krucjatę z większością francuskiej armii (jej resztki zostały pod dowództwem władcy Burgundii). Wcześniej jednak stało się podobnie z armią niemiecką i księciem Austrii. Leopold pragnął być traktowany na równi z królami, co nie podobało się Ryszardowi. Żołnierze angielscy pragnąc zaprotestować przeciw arogancji księcia wrzucili jego flagę do fosy, co spowodowało opuszczeniem Palestyny przez kolejnego władcę.

Między Gwidonem z Lusignan i Konradem cały czas panował spór o tron jerozolimski. Gdy Ryszard poparł byłego władcę Outremer, obrońca Tyru również opuścił władcę Anglii (nie pożył jednak długo, zginął zamordowany przez dwóch asasynów – wg niektórych na zlecenie Ryszarda, inni twierdzą iż to Saladynowi zależało na jego śmierci, najprawdopodobniej była to zemsta samej sekty za zniszczenie jej transportu lub lęk przed zbyt silnym władcą w Outremer). Nie licząc więc drobnej armii jerozolimsko-francuskiej i zakonów templariuszy oraz joanitów, Ryszard został praktycznie sam.

Król ruszył dalej. Jego armia nękana była przez oddziały Saladyna, chcące sprowokować krzyżowców do walki, aż wreszcie pod Arsuf doszło do bitwy. Armia angielska stała tyłem do morza – przed kawalerią (w liczbie 4500 jeźdźców) stała ciężka piechota i łucznicy (22 000 lekkiej piechoty, 15 000 ciężkiej). Na lewej flance stali joannici, prawej – templariusze. Zakony te zresztą dowodziły tylną i przednią strażą w armii króla.

Na armię Europejczyków rzuciła się lekka piechota arabska, która jednak nie wyrządziła żadnych strat ciężkozbrojnym (liczba lekkiej piechoty Saladyna – 30 000, ciężkiej 15 000). Następnie do walki ruszyła kawaleria (w liczbie 8000 jazdy). Najsilniej atakowani byli zakonnicy. Wreszcie szpitalnicy bez niczyjego rozkazu sami rzucili się do ataku na Saracenów. Za joannitami ruszyło niemalże całe wojsko krzyżowców i przerażeni Arabowie uciekli. Wojsko Ryszarda I odniosło wielkie zwycięstwo, po stronie wroga zginęło 7000 żołnierzy (w tym 32 możnych – emirów), straty wśród chrześcijan były 10 razy mniejsze.

Żołnierze angielscy kontynuowali marsz. W tym czasie Saladyn zniszczył kilka ważnych zamków. Krzyżowcy dotarli do Jaffy, zaczęto naprawy fortyfikacji na drodze do Jerozolimy. Europejczycy dokonywali zbrojnych wypadów, niestety- rada wojenna stwierdziła, iż siły są zbyt słabe, by przystąpić do szturmu na Miasto Święte. Zamiast tego zajęto miasto Askalon. Decyzja ta źle wpłynęła na morale krzyżowców i część z nich wróciła do Europy. Zarówno Ryszard, jak i Saladyn mieli własne problemy wewnętrzne – w Egipcie bardzo prawdopodobny wydawał się bunt przeciw władcy, w Anglii zaś Jan bez Ziemi spiskował, pragnąc zasiąść na tronie. W tej sytuacji król poparł Konrada z Monteferratu jako króla Jerozolimy (acz, jak mówiłem, długo i tak nie porządził). Gwidon z Lusignan otrzymał jako rekompensatę koronę jako władca Cypru (o czym też już wspomniałem).

Po śmierci Konrada królem został Henryk z Szampanii, wybrany przy poparciu władcy angielskiego, który był jego wujem. Wdowa po Konradzie poślubiła go i tak problem sukcesji został rozwiązany.

Na wiosnę 1192 roku Anglicy zajmują Daron, kolejny raz zbliżają się ku Jerozolimie. Niestety, znowu stwierdzają, iż ich siły są zbyt słabe, by walczyć o Święte Miasto. Działania wojenne ograniczają się do ataku na arabską karawanę. Saladyn próbuje zająć Jaffę, atak zostaje odparty. Obie strony konfliktu pragną pokoju – sułtan egipski jest już zmęczony pięcioletnią wojną, król Anglii pragnie wrócić do królestwa, by przeszkodzić w usunięciu go z tronu przez Jana.

Droga powrotna nie była zbyt wesoła. Zła pogoda zmusiła Anglików do zatrzymania się na bizantyjskiej wyspie o nazwie Korfu. Cesarz nie był zbytnio zadowolony, iż walczył z jego rodziną i zajął bizantyjski Cypr. W przebraniu wraz z czterema rycerzami, w przebraniu opuścili Bizancjum. Jednak pech to pech – statek, którym podróżowali rozbił się i musieli wędrować lądem. Król miał w Niemczech szwagra -Henryka Lwa, księcia saskiego. Kolejny raz przydarzyła się niemiła historia. Aby dotrzeć do rodziny, piątka Anglików musiała przemierzyć… Austrię. A pomimo przebrania biedaków zamówili w gospodzie… kurczaka, jedno z dań arystokratów. Wzbudziło to oczywiście podejrzenia austriackich strażników, którzy zatrzymali i stawieni przed oblicze… Leopolda V. Często wpaja się ludziom bzdurę, że książę uwięził władcę tylko dla kasy. Nieprawda. Była to przede wszystkim zemsta za potwarz po zdobyciu Akki. Warto też wspomnieć, iż Leopold wierzył, iż to Ryszard zlecił zamordowanie króla Konrada, kuzyna księcia. Plantagenet został przekazany cesarzowi Niemiec Henrykowi IV, ten zaś uwięził go w zamku Duernstein i zażądał 150 000 marek za jego uwolnienie. W Anglii podwyższono podatki, konfiskowano dobra kościelne… Tymczasem Jan bez Ziemi i Filip August zaoferował Henrykowi łapówkę, za którą miałby przetrzymać dłużej władcę Anglii w lochach. Cesarz ofertę odrzucił i po otrzymaniu 2/3 sumy okupu uwolnił więźnia (wziął jednak zakładników, których uwolni po wpłaceniu pozostałej kwoty).

Po powrocie do Anglii Ryszard przebaczył bratu spiskowanie, a następnie ruszył na Filipa Augusta, który zaatakował francuskie posiadłości Plantagenetów. Dzięki przymierzu z lokalnymi panami odniósł szereg zwycięstw, a słowa „Bóg i moje prawo”, które wypowiedział prze bitwą pod Gisors, do dziś są oficjalnym mottem Anglii.

Niedługo potem grupka wieśniaków odkryła skarb na terenie jednego z wicehrabiów. Ryszard, potrzebując funduszy, zażądał części sumy dla siebie, a gdy możnowładca odmówił, ruszył oblegać zamek niepokornego. Było to ostatnie oblężenie władcy. Pewnego razu, przechodząc bez zbroi po obozie, zauważył, iż jeden z obrońców jako tarczy używa patelni. Z podziwem przyglądał się wyczynom łucznika, gdy ten… wypuścił strzałę raniąc króla w rękę. Niestety, wdała się gangrena i władca zmarł. Przed śmiercią kazał przyprowadzić do siebie swego kata i zapytał się dlaczego to zrobił. Usłyszawszy odpowiedź, iż była to zemsta za śmierć jego ojca i braci, Ryszard przebaczył mu i dał 100 szylingów. Niedługo później władca zmarł, jego ciało pochowano w opactwie Fontevraud, serce w Rouen, a wnętrzności i mózg w Charroux. Władzę przejął jego kochany brat, Filip August zajął sporą część posiadłości angielskich we Francji, a łucznik… kilka dni po zranieniu najsłynniejszego angielskiego króla zawisł na drzewie.

Crux– crux16@gazeta.pl

Reklama

Premiery

• 

  Polska premiera:

  23 Wrzesień 2014

  Premiera światowa:

  23 Wrzesień 2014

• 

  Polski świat:

  5 Kwiecień 2013

  Premiera światowa:

  17 Październik 2012

• 

  Polska premiera:

  25 Październik 2011

  Premiera światowa:

  25 Październik 2011

• 

  Polska premiera:

  19 Wrzesień 2008

  Premiera światowa:

  28 Maj 2008

• 

  Polska premiera:

  15 Grudzień 2006

  Premiera światowa:

  24 Październik 2006

• 

  Polska premiera:

  8 Marzec 2006

  Premiera światowa:

  19 Kwiecień 2005

• 
  

  Polska premiera:

  18 Październik 2003

  Premiera światowa:

  24 Wrzesień 2002

• 
  

  Polska premiera:

  1 Grudnia 2001

  Premiera światowa:

  18 Październik 2001